Taal

Zo’n 32.000 woorden en uitdrukkingen telde de taal van de Yagán. Ze gebruikten meer dan vijf woorden voor sneeuw. En nog meer woorden voor strand. Hun woorden vertelden meteen iets over de toestand. Bijvoorbeeld de richting waarin het strand lag, of de spreker land of water tussen zichzelf en het strand had, sprekend vanuit de kano of vanaf land, etc. Woorden konden heel lang zijn.

ik = hai
jij = sö
vuursteen = matuku
vuur = pusáki
maan = hannu-ka
rivier = wayan
water = sima
kano = ánan
hond = yasála
ibis = lejuwa
meeuw = kalala
specht = lana
witte stern = uskesyagu
eend = tushca
orka = hainola
zeeleeuw = kushteata

Kinderen kregen een naam die te maken had met de plaats waar ze werden geboren, plus meestal de toevoeging of het een jongen (+ injis / wenché) of meisje (+ keepa / kipa) was.
Jongensnamen: Athlinata, Ookokhowenché, Yekaifwaianjiz.
Meisjesnamen: Carupalekipa, Cushinjizkeepa, Léxuwakipa.

De Yagán kenden vijftig woorden voor familierelaties. Als iemand wilde trouwen en blij was met zijn aanstaande: Wat een man! = Uá-ganna!   Wat een vrouw! = Uá-quípa!

De Yagán schreven niks op. Ze gebruikten hun taal om met elkaar te spreken. Ze hielden van praten en vertelden elkaar vaak verhalen als ze rond het vuur zaten. Per groep verschilde het dialect een beetje. Zo waren er vijf dialecten in de vijf streken waarin de Yagán-groepen leefden:
Zuidelijk bij de eilanden Wollaston: de Yeskusináala.
Ten oosten van het eiland Navarino: de Itulumáala.
Centraal, op en rond het kanaal Beagle: de Wákimaala.
Westelijk richting Brecknock: de Inalumáala.
Aan de zuidwestzijde: de Ilalumáala.
In de grensgebieden waar andere gemeenschappen (Alakaluf en Selknam/Ona) woonden, begrepen of spraken ze elkaars taal een beetje.

Er zijn verschillende visies geweest op de naam van de kano-nomaden. Tegenwoordig noemen deze oorspronkelijke bewoners zich de Yagán inheemse gemeenschap. De naam verwijst naar hun leefgebied Yahgan-sha. In andere talen zijn we dat Vuurland en de Kaap Hoorn archipel gaan noemen.

Thomas Bridges heeft een Yámana-Engels woordenboek samengesteld. (Bridges leerde de taal sinds hij op zijn dertiende met de Anglicaanse missie naar Vuurland kwam. Later bouwde hij de eerste boerderij ‘Harberton’ ten oosten van Ushuaia). De echtgenote van een andere missionaris vond dat de Yagán-taal klinkt als het Italiaans.